Stappenplan voor buitenfamiliaire bedrijfsovername

Veel agrarische jongeren hebben de ambitie om het bedrijf van hun ouders over te nemen of zijn daar al mee bezig. Dit blijkt uit onderzoek van het lectoraat Familiebedrijven van Windesheim in samenwerking met LEI Wageningen UR en uitgevoerd onder leden van NAJK. Liefst 85% van de ondervraagde jongeren heeft de intentie om het agrarisch familiebedrijf over te nemen, is daar mee bezig of heeft dit al gedaan. Met name de vrijheid, autonomie en de ruimte voor ondernemerschap zijn belangrijke drijfveren om agrarisch ondernemer te worden.

Hoog opgeleid en maatschappelijk actief

Meer dan 70% van de 220 ondervraagde jongeren vindt het belangrijk dat het bedrijf binnen de familie blijft. Uit het onderzoek blijkt verder dat de agrarische jongeren ambitieus, en ook hoogopgeleid en maatschappelijk actief zijn. Bijna de helft van de respondenten heeft een hogere beroeps- of universitaire opleiding gevolgd. Ruim 40% van de jongeren geeft aan naast het werk op het agrarisch bedrijf nog een andere baan te hebben en een meerderheid van de jongeren is bestuurlijk actief, bijvoorbeeld bij een sportvereniging, kerk, agrarische belangenorganisatie of maatschappelijke organisatie.

Knelpunten

Financiering van de overdracht ziet ongeveer de helft van de ondervraagden als mogelijk probleem bij een (toekomstige) bedrijfsovername. Ook maken agrarische jongeren zich zorgen over de winstgevendheid van het bedrijf en de al dan niet aanwezige mogelijkheden tot schaalvergroting.

Een ander knelpunt dat ruim een derde van de jonge ondernemers ervaart, is de verdeling van het bedrijf of het vermogen tussen familieleden. Goede communicatie tussen de generaties is cruciaal voor het succes van de overname, stelt dr. Ilse Matser, lector Familiebedrijven bij Windesheim. “Hoewel er binnen veel families heel open over de bedrijfsopvolging wordt gecommuniceerd, blijkt uit ons onderzoek dat er ook bedrijven zijn waar de familie nog nooit om tafel heeft gezeten om over de overname te praten.”

Twijfels bij jongeren in glastuinbouw

Ongeveer drie op de vier agrarische jongeren is sterk of volledig betrokken bij de dagelijkse en strategische besluitvorming binnen het familiebedrijf. Enige uitzondering vormen de jongeren in de glastuinbouw: hier geldt dit voor minder dan de helft van de respondenten. “Dit zou te maken kunnen hebben met het type management op deze bedrijven, waarbij veel mensen moeten worden aangestuurd en vaak ook niet-familieleden onderdeel van het management zijn”, zegt ir. Harold van der Meulen van LEI Wageningen UR. Relatief veel jongeren in de glastuinbouw geven aan het bedrijf niet te willen overnemen of twijfelen nog. Dit heeft te maken met het feit dat het economisch rendement in de sector de afgelopen jaren sterk onder druk staat waardoor de overname van glastuinbouwbedrijven op dit moment in combinatie met de bedrijfsomvang moeilijk te financieren is.

Ondernemers van de toekomst

“Agrarische jongeren, ambitieus en veelzijdig. Dit onderzoekt bevestigt voor ons dat de agrarische jongeren van nu echt de ondernemers van de toekomst zijn”, zegt Eric Pelleboer, voorzitter van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK). “De uitdagingen waar zij voor staan zijn voor ons herkenbaar. Dat onze inzet nu gestaafd wordt door dit onderzoek, maakt ons des te meer vastberaden om obstakels voor deze aankomende ondernemers weg te nemen.”

Over het onderzoek

In 2014 hebben Windesheim en LEI Wageningen UR in opdracht van het ministerie van Economische Zaken onderzoek gedaan naar de rol van vrouwen in agrarische bedrijven. Hieruit bleek dat vrouwen een steeds belangrijkere rol binnen het bedrijf vervullen en sterk betrokken zijn bij bedrijfsbeslissingen en strategische zaken. Dit onderzoek onder agrarische jongeren is een vervolg hierop en geeft een beeld van de positie van jongeren op agrarische bedrijven in Nederland. Aan het onderzoek deden 220 respondenten mee, allen lid van NAJK. Met een aantal van hen is een diepte-interview gehouden om meer te weten te komen over het hoe en waarom van de keuzes die agrarische jongeren maken in het opvolgingsproces binnen het bedrijf.