Gezocht ontwikkelruimte voor de trotse jonge boer

Het provinciehuis in Brabant liep de laatste weken vol met boeren. Boze boeren. En terecht. Waar de provincie Brabant de laatste jaren voorop loopt in regelgeving over het verduurzamen van (intensieve)veehouderij, wordt nu een volgende stap gezet. Deze stap maakt het voor agrarisch ondernemers in Brabant moeilijker. Afspraken over het verminderen van emissies vanuit stallen worden in de nieuwe plannen namelijk naar voren gehaald. Ze gaan in 2022 in plaats van 2028 in. Ook is het niet meer toegestaan om intern salderen toe te passen. Hierdoor moeten boeren eerder investeren in nieuwe technieken en zal opnieuw de afweging gemaakt moeten worden of de investering nog haalbaar is voor oudere stallen. Waar deze stallen anders tot 2028 afgeschreven konden worden, om daarna te stoppen of nieuw te bouwen, zullen de Brabantse boeren deze keuze nu jaren eerder moeten maken, met alle ingrijpende gevolgen die daar bij horen.

Tijdens het provincialen staten debat van 27 juni hebben veel (jonge)boeren inspraak gegeven. Vele schrijnende verhalen kwamen hierbij naar boven, zowel voor individuele bedrijven als op sectorniveau. In de weken voorafgaand aan het provinciale staten debat van 23 juni is er door jonge boeren in Brabant een actie opgezet. Doormiddel van filmpjes op facebook straalde zij hun trots voor de sector uit en vroegen de provinciale staten begrip te hebben voor hun situatie en ruimte te bieden voor de toekomst. Wanneer ik jonge boeren spreek over de verduurzaming van hun bedrijven, dan zijn zij hier allen op hun eigen manier mee bezig. Het is dan ook nooit zo dat zij ontkennen dat verduurzaming nodig is of dat zij niet inzien met welke vraagstukken zij in de nabije toekomst te maken zullen krijgen. Boeren kennen hun verantwoordelijkheden en zijn zich bewust van wat er moet gebeuren om als sector bestaansrecht te houden. Echter, zij moeten wel de kans krijgen om in haalbare termijnen deze investeringen te kunnen doen.

In deze tijd, waarin het moeilijk is om het ouderlijk bedrijf over te nemen, wordt het voor velen met de nieuwe regels zelfs onmogelijk gemaakt. Neem bijvoorbeeld het salderen. Om een nieuwe stal te mogen bouwen, moet er elders dezelfde aantal m2 +10% stal gesloopt worden. Dit zet een enorme rem op innovatie en verduurzaming omdat er simpelweg geen geld meer voor is. Bedrijfsovername zal hierdoor waarschijnlijk noodgedwongen moeten worden uitgesteld of in sommige gevallen afgesteld omdat deze investeringen niet haalbaar blijken.

Mijn boodschap luidt dus hetzelfde als die van vele jonge Brabantse boeren Provinciale Staten geef ons de tijd en ruimte om onze bedrijven te verduurzamen en door te ontwikkelen. Houd rekening met ons, nu en in de toekomst!

En voor ons als jonge boeren geldt, laat zien waar je voor staat. Al onze bedrijven mogen gezien worden en moeten het bestaansrecht voor de toekomst kunnen verdienen. Straal trots, passie voor het vak en lef uit want dat is wat wij als jonge agrariërs nodig hebben voor de toekomst!

Stijn Derks

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Stijn Derks verantwoordelijk voor de portefeuille intensief. Stijn combineert deze functie met het werk op het pluimvee- en akkerbouwbedrijf.

Klimaathysterie

Heb jij vandaag al naar buiten gekeken? Er heerst op dit moment een flinke klimaathysterie, dat heb je ongetwijfeld gezien. Deze angst wordt met name gevoed doordat recent de excentrieke Donald Trump uit het klimaatakkoord is gestapt. Ook de melkveehouderij gaat niet ontkomen aan verregaande maatregelen. Zeker nu tijdens de kabinetsformatie en de verkiezingen klimaat een hot topic is geworden. Wat dit precies betekent voor de melkveehouderij weet niemand exact. Ik voorzie: het fosfaatrechtendebat is peanuts in vergelijking tot de CO2 discussie, die komen gaat!

Jaarlijks 30 tot 140 miljoen euro is ‘acceptabel’

Er zijn al wel een aantal zaken bekent zoals dat niet-ETS sectoren een taakstelling hebben van 36% reductie in 2030 ten opzichte van 2005. De zuivelsector is ingedeeld bij de niet-ETS sectoren samen met bijvoorbeeld transport, gebouwen, afval en een deel van de industrie. Het is dus nog niet zeker of landbouw 36% terug moet of dat ze een stapje extra mag doen van Den Haag. Net als in de melkveehouderij huurt de overheid voor ‘moeilijke dingen’ een adviesbureautje in. Recent heeft het PBL en de ECN een dik adviesrapport opgesteld. Dit rapport wordt op dit moment gezien als het belangrijkste adviesrapport voor dit beleidsthema. De overheid vind het belangrijk dat beleid haalbaar en betaalbaar is. Je kunt immers een euro maar één keer uitgeven. De maatregelen kosten tussen de 30 tot 140 miljoen per jaar! Dijksma noemde de kosten van de verschillende pakketten ‘acceptabel’. De portemonnee van Dijksma zal er ongetwijfeld anders uit zien dan die van mij, maar het klinkt mij toch wat veel.

Hans heeft een oplossing

Als ik het rapport lees maak ik mij zorgen. Ik verwacht dat de melkveehouderij het kind van de CO2-rekening gaat worden. Zeker als de overheid kijkt naar het criterium haalbaar en betaalbaar. Het zou zo maar kunnen dat de overheid een extra reductie via de landbouw probeert te realiseren. Gelukkig roept Hans Huijbers al een tijdje dat boeren een oplossing hebben. Hij verwijst dan naar de bodem, door het organische-stofgehalte te laten stijgen slaan we permanent koolstof op. Hans heeft gelijk. Het potentieel kan enorm zijn. Volgens het CLM en LBI kan een jaarlijkse verhoging van het organische-stofgehalte met 0,1% in de bovenste 50 cm een vastlegging van ca. 14 ton CO2/ha betekenen. Indien dit lukt op een kwart van het grasland (10 ha), wordt er ca. 140 ton CO2 vastgelegd. Dit is 33% van de totale broeikasgasemissie van een melkveebedrijf. Maar helaas het rapport van het PBL en ECN kent deze studie waarschijnlijk niet. Ze verwachten namelijk op de korte termijn geen reductie van CO2 door vastlegging in de bodem. Misschien op de lange termijn?

Iedereen een mest-vergisser

Gelukkig heeft het rapport van het PBL en ECN ook goed nieuws voor de melkveehouderij: door mestvergisting kan er op korte termijn een groot gedeelte van onze reductie worden behaald. Binnen enkele jaren haalbaar en goed betaalbaar volgens de onderzoekers. Ook Roelof Joosten ziet wel iets in de productie van ‘groengas’. Hij riep het vorige week tijdens de opening van een nieuwe vergistingsinstallatie in Beltrum. Het liefste ziet hij op ieder melkveebedrijf in de toekomst een vergister voor de productie van Biogas. Ik denk dat het Jumpstart-traject een hele dure vergissing is. Bodemkundig en qua imago heb ik grote vraagtekens. Daarnaast kan Biogas nooit de concurrentie aan zonder de bakken subsidie die het kost. Ik denk dat de 150 miljoen SDE-subsidie, die bestemd is voor Jumpstart, beter besteed kan worden aan degelijk beleid. Beleid waarbij de bodem het vertrekpunt is. Een gezonde bodem die organisch stof opbouwt daar heeft de volgende generatie ten minste wel wat aan!

Bart van der Hoog

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Bart van der Hoog verantwoordelijk voor de portefeuille melkveehouderij. Bart combineert deze functie met het werk op het melkveebedrijf in Enspijk.

De jonge boer: spin in het duurzaamheidsweb

Of ik even ‘iets nuttigs’ over de formatie kan zeggen voor Nieuwsuur. Mwoa, ik kan best een opinie delen, desnoods voor de camera. Of ik me realiseerde dat er uit de 10 gestelde vragen en bijbehorende antwoorden hoogstens een interessante quote geknipt zou worden? Tuurlijk, zo werkt een actualiteitenprogramma. De inhoud moet de kijker ten slotte wel boeien. Of ik blij ben met de quote: ‘.. dat we moeten kiezen voor de BV Nederland’? Ja, ergens vind ik dit wel, maar natuurlijk heb ik hier wel een eigen uitleg bij.

Nogmaals, ik neem het Nieuwsuur niet kwalijk dat ik slechts kort in de uitzending was. Ik praatte vanuit mijn inner gut, dus als ondernemer, als jonge boer. In deze formatie vind ik inderdaad dat het bedrijfsleven, ondernemerschap en daarmee uiteraard de agrarische sector, centraal moeten staan. Wel ben ik zo reëel dat ik weet dat de zeer kleine groep ondernemers in de agrarische sector, geen prominente plek zullen krijgen in de onderhandelingen die tot een nieuw kabinet moeten leiden.

Iedereen die het formatieproces een beetje volgt weet dat duurzaamheid wel een belangrijk thema is. Naast onderwerpen als migratie en de EU misschien wel het grootste thema, zoals het ook een rol had in verschillende verkiezingscampagnes. En juist daar, waar nieuw beleid wordt gemaakt, daar zijn de agrarisch ondernemers aan zet.

Want wat ik probeerde te zeggen, daar voor de camera van Nieuwsuur, was dat duurzaamheid niet het ondergeschoven kindje hoeft te zijn. Want juist ondernemers in de agrarische sector, bij uitstek in familiebedrijven, realiseren zich maar al te goed hoe essentieel duurzaamheid voor een toekomstige bedrijfsvoering is. Juist jonge boeren, die de samenwerking met ouders, andere familie of anderen durven aan te gaan, weten dat je zonder duurzaam ondernemerschap over 20 jaar niet meer kunt boeren in Nederland.

‘Dat we moeten kiezen voor de BV Nederland’, betekent voor mij niet dat duurzaamheid onbelangrijk is, misschien zelfs wel het tegenovergestelde. Want precies bij die ondernemer, bij de jonge boer, daar zitten de mogelijkheden. Wanneer het gaat om duurzame teelt, om biodiversiteit, om langdurige diergezondheid, daar liggen de kansen bij de jonge boer. Precies daarom hoort duurzaamheid hoog op de agenda te staan. Niet in extra regels, of in verstikkend nieuw beleid, waarin exact wordt ingekaderd hoe het moet. Nee, geef de jonge boer de ruimte en sta daarmee open voor innovatie. Straf nieuwigheden, inventieve oplossingen en creatieve ideeën niet af, stimuleer ze! Want juist de jonge boer gaat nog heel lang mee en is daarmee de spin in het duurzaamheidsweb.

Iris Bouwers

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Iris Bouwers (22) verantwoordelijk voor de portefeuille internationaal. Iris is ook gemeenteraadslid voor CDA Dronten en combineert deze functies met haar studie agrarische bedrijfskunde en het werk op varkens- en akkerbouwbedrijf.

Ministerie van Economische Zaken gooit zand in de raderen van BO Akkerbouw

Ik dacht altijd dat het ministerie ten dienste stond van haar sector. Maar deze gedachte blijkt een valse droom te zijn. Het ministerie van Economische Zaken brengt het  voortbestaan van de Brancheorganisatie (BO) Akkerbouw in gevaar. Het ministerie wil namelijk niet meewerken aan een goede en eenvoudige manier van collectieve financiering van het programma Onderzoek en Innovatie.

BO Akkerbouw is het platform waarin akkerbouwers en belangrijke ketenpartijen samen vertegenwoordigd zijn. De pijler van de brancheorganisatie is het gezamenlijk uit te voeren meerjarenplan voor onderzoek en innovatie van de akkerbouw. Dit gaat over de toekomst van de sector. Een sector waar je als jonge boer graag instapt.

Deze peiler dreigt echter erg broos te worden. Voor de collectieve financiering is een eenvoudige vorm van medewerking van het ministerie nodig. Akkerbouwers moeten een vinkje kunnen zetten in de gecombineerde opgave zodat ze toestemming geven hun areaalgegevens te delen met BO Akkerbouw. Helaas blokkeert het ministerie deze mogelijkheid. Iedere teler zou op basis van zijn opgegeven arealen aardappelen, graan en bieten meebetalen. Dit is de eerlijkste manier om collectief te kunnen innen.

Als de sectorpartijen de financiering volledig zelf moeten organiseren, zullen er free riders ontstaan. Free riders zijn er al genoeg. Daar willen we er niet meer van in het zadel helpen. Dit betekent dat we er niet eens aan beginnen. Dat zal dus het einde van BO Akkerbouw betekenen. Het is het ministerie dan mooi gelukt een sectororganisatie om zeep te helpen. Oh ja, het ministerie wil nog wel achteraf kijken wat ze kan doen als er op deze eigenhandige manier toch te veel free riders blijken te zijn. Waarom kan dit niet vooraf?

Tot nu toe is er van het meerjarenplan niks uitgevoerd. Het draagvlak onder de akkerbouwers is ondertussen flinterdun. De frustratie hierover loopt bij de direct betrokkenen tot het kookpunt. De starre houding van het ministerie is een wanvertoning van jewelste en gaat eigenlijk de hele agrarische sector aan. BO Akkerbouw heeft namelijk als eerste sectororganisatie toestemming gekregen om bij alle akkerbouwers financiering voor onderzoek te mogen heffen. Een pad dat andere sectoren met argusogen volgen en maar wat graag ook zouden bewandelen. Met dit vooruitzicht bedenken ze zich wel twee keer.

We moeten druk op het ministerie blijven zetten om te laten zien dat we het waard zijn. Het wachten is op de nieuwe minister van landbouw. Tot die tijd zullen we als sector ernstig moeten overwegen of we nog wel geld moeten blijven steken in onderzoek dat we nu al samen bekostigen met het ministerie. Dat zal voor de reputatie van het ministerie, die zo trots is op haar topsectoren, een grote domper zijn.

Doeko van ’t Westeinde

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Doeko van ’t Westeinde verantwoordelijk voor de portefeuille akkerbouw. Doeko combineert deze functie met het werk op zijn akkerbouwbedrijf in Nieuweschans.

 

Kringloopboeren

Lees meer

Weidegang stimulans: ruilverkaveling!

Lees meer

Niet kiezen is verliezen

In maart gaan belangrijke dingen gebeuren. Zoals jullie waarschijnlijk allemaal weten zijn op 15 maart de Tweede Kamerverkiezingen 2017. Op dit moment worden op allerlei plekken in het land debatten georganiseerd en worden diverse campagneacties uitgevoerd. Ook NAJK is een actie gestart rondom de verkiezingen. NAJK heeft filmpjes verspreid waarin verschillende partijen vertellen wat zij voor de jonge boeren en tuinders gaan doen. De afgelopen periode heb ik gemerkt dat steeds meer intensieve jonge boeren het vertrouwen in de politiek verliezen. Zaken als de afschaffing van de POR-regeling heeft aan dit gevoel flink bijgedragen. Laat dit alsjeblieft een reden zijn om 15 maart juist wel naar de stembus te gaan. Den Haag lijkt soms ver weg en onbeïnvloedbaar. Dit is de kans om te zorgen dat er een volgend kabinet komt die oog heeft voor jouw belangen. Niet kiezen is verliezen.

Ook voor mij persoonlijk staan er belangrijke veranderingen op de planning. Ik treed in maart namelijk af als portefeuillehouder intensief bij NAJK. De bedrijfsovername staat voor de deur en m’n ouders hebben een stapje terug gedaan in het bedrijf. Hierdoor heb ik moeten besluiten om, als bestuurder, afscheid te nemen van NAJK. Bijna twee jaar lang heb ik mij mogen inzetten voor de belangen van de jonge intensieve boeren. Belangenbehartiging is erg belangrijk. Hierdoor kunnen we, ook tussen de verkiezingen door, blijven sturen in Den Haag. De afgelopen twee jaar heb ik veel geleerd. Ik ben op plekken geweest waar ik normaal niet snel zou komen. Door mijn functie bij NAJK ben ik dingen anders gaan zien, niet alleen de kaders van ons eigen bedrijf. Je horizon verbreedt, het versterkt de sector, je bedrijf en jezelf. Daarom wil ik ook iedereen aansporen om breder te kijken.

Woorden als focus, plannen en samenwerken zijn de dingen die mij altijd bij zullen blijven. Het zijn ook woorden die bij de gebeurtenissen in maart centraal staan. Boeren, politiek, maatschappelijke organisaties en de samenleving we hebben elkaar nodig en we moeten het samen gaan maken. Ieder heeft een eigen manier hoe hij of zij van betekenis kan zijn. Neem je verantwoordelijkheid en doe wat je doet goed. Ga er volledig voor. Ook hierbij geldt niet kiezen is verliezen. Succes bij de keuze voor de Tweede Kamerverkiezingen en de weg die jij gaat.

Jonge boer en tuinder, kies wijs!

Nog ongeveer twee weken te gaan, dan mag iedereen zijn of haar stem weer laten horen voor de Tweede Kamerverkiezingen. NAJK vindt het belangrijk dat iedereen gaat stemmen. Om te helpen in je stemkeuze hebben we landbouwpolitici gevraagd hun standpunten voor jonge boeren en tuinders duidelijk te maken.

Op het moment van het schrijven van deze column kom ik zelf net terug van het voedseldebat. Dit debat, georganiseerd door LTO, FNLI en CBL, stond in het teken van voedsel(beleid). Er kwamen verschillende standpunten langs die de boer en tuinder raken. Gelukkig pleit het grootste deel van de partijen voor een beter inkomen voor de boer en tuinder. Ieder op zijn eigen manier. Verder werd er gedebatteerd over duurzame voedselproductie en onderwerpen als een belasting op producten als vlees en suiker. Het doel van de organiserende partijen was laten zien dat een gezamenlijke aanpak kan leiden tot mooie initiatieven. Met een breed gezelschap aan belangstellenden is ze dit ook gelukt.

Debatten zijn natuurlijk momentopnames. Daarom is het ook beter om te kijken naar langetermijndoelen en prestaties die partijen hebben geleverd. Ik merk dat op dit moment veel onvrede onder onze leden als het gaat om vertrouwen in politiek. Recente discussies over het verplichten van weidegang helpen hier absoluut niet aan mee. Eenzijdige, vaak op emotie gestoelde berichtgeving, voert hier de boventoon. Het is daarom juist onverstandig om niet te gaan stemmen.

De komende regeerperiode staan voor de landbouw zeer belangrijke onderwerpen op de agenda: de invulling van het nieuwe actieprogramma Nitraatrichtlijn, de Nederlandse inzet voor het toekomstig Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en wellicht wetgeving over reductie van broeikasgassen in de agrarische sector. Afhankelijk van de verkiezingsuitslag kunnen onderwerpen als de invoering van een suikerbelasting of vleesbelasting op de agenda komen. Wil je hier invloed op uit oefenen? Begin dan met het uitbrengen van je stem! In onze video’s geven landbouwwoordvoerders van een aantal (grote) politieke partijen antwoord op twee vragen: welke drie zaken ga jij realiseren voor jongen boeren en tuinders, wanneer u minister voor landbouw bent? En, hoe ziet volgens u de Nederlandse land- en tuinbouw er over twintig jaar uit? Door de filmpjes te bekijken krijg je snel inzicht waar de politieke partijen op landbouwgebied voor staan.

NAJK hoopt je hierbij te helpen bij het maken van de juiste keuze in het stemhokje. Je kiest niet alleen voor een politieke partij maar je kunt jouw stem geven aan een persoon op de lijst. Door bijvoorbeeld te kiezen voor de landbouwwoordvoerd(st)er van de partij, in plaats van nummer 1 van de lijst, kun je er mede voor zorgen dat deze persoon genoeg voorkeurstemmen krijgt om zitting te mogen nemen in de Tweede Kamer. Zo help je aan kennis over landbouw in de Tweede Kamer. Kortom: jonge boeren en tuinders, kies wijs!

Andre Arfman

Als voorzitter van NAJK is Andre Arfman druk voor de agrarische jongeren. Dit combineert hij met zijn baan bij Alfa Accountants en het werk op het melkveebedrijf in Vorden.

 

2017: een nieuw jaar met oude belangen

Traditiegetrouw staat het begin van het jaar in teken van goede voornemens en het maken van plannen, welke in het nieuwe jaar tot uitvoering gebracht moeten worden. Wat we niet plannen is de krimp van het aantal agrariërs. Elk jaar stopt ongeveer 3% van de boeren, ook de gemiddelde leeftijd van deze agrariërs stijgt. We zien vergrijzing op het platteland en elk jaar wordt de groep agrariërs kleiner.

Desondanks zien we dat de uitdagingen die op onze sectoren afkomen steeds groter worden. Waar de melkveesector in 2016 de fosfaatproblematiek moest aanpakken, zullen we de komende jaren voor uitdagingen op het gebied van broeikasgassen en biodiversiteit staan. We zien ook andere belangenverenigingen actief in de discussies rondom deze onderwerpen. Willen we als agrarische sector onze belangen in deze dossiers ook goed kunnen verdedigen, dan is samenwerken van belang. Immers met een eenduidige stem kunnen we ervoor zorgen dat discussies in het voordeel van de landbouw uitvallen of dat eventuele regelgeving praktisch uitvoerbaarder wordt.

NAJK, de belangenvereniging voor jonge boeren en tuinders, houdt zich in de belangenbehartiging bezig met dossiers die de jonge boer of tuinder aangaan. Ver bovenaan staat uiteraard bedrijfsovername. Verder stond het afgelopen jaar de fosfaatwetgeving in de melkveehouderij, pacht en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid na 2020 hoog op de agenda. Uiteraard zullen deze dossiers ook komend jaar in op de NAJK-agenda staan. Daarnaast richten wij ons op de invulling van het zesde actieprogramma nitraatrichtlijn. Hoewel op dit dossier de belangen van individuele agrariërs kunnen verschillen, blijft het gemeenschappelijke doel voorop staan. Namelijk: we willen allemaal een goede boterham kunnen verdienen op ons bedrijf, waarvan de continuïteit gewaarborgd is en arbeidsvreugde hoog in het vaandel staat. Om dit ideaal te bereiken is het goed eens verder te kijken dan alleen jouw belang. Kijk eens naar het collectieve belang. Aansluiting zoeken bij een belangenvereniging die omkomt voor dit collectieve belang, zoals NAJK, is hierin eigenlijk een must.

Tot slot wil ik jullie aan het begin van dit jaar alle goeds toewensen!

Andre Arfman

Als voorzitter van NAJK is Andre Arfman druk voor de agrarische jongeren. Dit combineert hij met zijn baan bij Alfa Accountants en het werk op het melkveebedrijf in Vorden.

 

Trump Train

Tijdens het schrijven van deze column kijk ik met een schuin oog naar de televisie waarop te zien is dat Donald Trump een haast onmogelijke winst toch binnen gaat halen. De afgelopen weken werd er in de Nederlandse media voorspeld dat de Clinton-dynastie zou worden voortgezet. Ze zou eerste vrouwelijke president worden. Niets is minder waar: de ‘Trump train’ dendert naar een sensationele winst op het gevecht om het witte huis.

Dit schouwspel levert schitterde televisie op met huilende democraten en NOS-verslaggevers die hun teleurstelling maar moeilijk kunnen verbloemen. Je zou bijna vergeten dat de melkveehouderij in een zelfde soort soap is beland waarvan de uitkomst ook niet te voorspellen valt. De afgelopen weken heb ik deze soap voor behoud van derogatie van dichtbij meegemaakt. Ik heb meer uren doorgebracht in de benauwde en broeierige vergaderzalen in Den Haag, Amersfoort en Beekbergen dan in onze eigen melkstal. Dit alles met als doel een goed pakket van maatregelen op te leveren voor behoud van derogatie.

Derogatie is een groot goed voor de Nederlandse melkveehouderij. Wanneer we derogatie verliezen zullen de effecten groot zijn op het boerenerf: de kostprijs van een liter melk stijgt, het inkomen van de gemiddelde melkveehouder daalt met bijna € 20.000,- en behoud van weidegang staat verder op de tocht. Ook voorspellen deskundigen negatieve gevolgen voor het behalen van milieudoelen als bijvoorbeeld de nitraatrichtlijnen. We moeten er dus alles aan doen om al in 2017, zonder wettelijk kader van fosfaatrechten, de productie van fosfaat te beteugelen. Deze verregaande acties zijn nodig omdat Nederland alleen op deze manier een ingebrekestelling vanuit Brussel kan voorkomen. Een ingebrekestelling zal de onderhandelingen voor een nieuwe derogatietermijn vanaf 2018 volledig blokkeren.

Mij is duidelijk geworden dat het zeker mogelijk is om aankomend jaar als melkveehouderijsector fors minder fosfaat te produceren en daarmee onder het nationaalplafond uit te komen. We zullen moeten inzetten op een verdere verscherping van de rantsoenen, minder melkkoeien en jongvee, geen verdere groei van de totale melkproductie en bovenal stoppende melkveehouders de ruimte geven om al in 2017 hun melkproductie te staken. Dit krijgen we alleen voor elkaar als iedereen in de zuivelketen haar verantwoordelijkheid neemt: van melkfabriek tot voerleverancier en van bank tot boer. Iedereen heeft hierin een rol, groot of klein, maar samen moeten we het doen. Ook de overheid heeft, onder leiding van Martijn van Dam, een belangrijke taak in de derogatietrein naar Brussel. Het is de plicht van onze staatssecretaris om de mooie woorden van 2 november in Zwolle om te zetten in keiharde daden.

Het is inmiddels 08:38 en Dionne Stax laat op haar virtuele scorebord zien dat ook Wisconsin rood kleurt. Trump heeft nu meer dan de benodigde 270 kiesmannen, wie had dat gedacht! Laten we hopen dat de Nederlandse melkveehouderij ook vanuit een zeer benarde situatie een overwinningstocht, behoud van derogatie, kan starten richting Brussel. Alleen met een eensgezinde zuivelketen en een strijdvaardige staatssecretaris kunnen we deze ‘train’ succesvol laten zijn.

Bart van der Hoog

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Bart van der Hoog verantwoordelijk voor de portefeuille melkveehouderij. Bart combineert deze functie met het werk op het melkveebedrijf in Enspijk.