Verschillen tussen individuele bedrijven

Elk jaar zien we grote verschillen in bedrijfsresultaten tussen vergelijkbare bedrijven. Tussen de groep 25% beste bedrijven en het gemiddelde resultaat zit een financieel verschil van 60.000 euro op jaarbasis. Dit verschil van 60.000 euro, beschikbaar op de 25% beste bedrijven kan hier worden benut om bijvoorbeeld extra financieringslasten te kunnen dragen. Op basis van 7% financieringslasten (bijvoorbeeld 2% rente en 5% aflossing, is een lening van 20 jaar,  of 3% rente en 4% aflossing, is een lening van 25 jaar) is er een ruimte voor het aantrekken van zo’n 850.000 euro vreemd vermogen voor ontwikkeling van het bedrijf. Alternatief is dat deze 60.000 euro als bufferruimte wordt gebruikt. Belangrijke aanknopingspunten voor de betere bedrijfsresultaten hebben te maken met een gezonde veestapel met voldoende levensduur, een goede (gras)landproductie in hoeveelheid en kwaliteit en acceptabel niveau van bewerkingskosten.

Bufferruimte

De beschikbare bufferruimte is de beschikbare financiële ruimte om een periode met zwaar weer het hoofd te kunnen te bieden; nodig om het bedrijf bij tegenwind toch op koers te kunnen houden.

Enkele jaren geleden berekende Flynth dat melkveehouders in hun bedrijf gemiddeld een totale bufferruimte hebben om gedurende bijna 3 jaar een melkprijsverlaging naar 30 cent te kunnen opvangen. Op de grotere bedrijven bleek sprake van een lagere kritieke opbrengstprijs, maar door lagere gehaltes in de melk werd op deze bedrijven ook een lagere melkprijs gerealiseerd. Per saldo is hier sprake van een betere marge. Als bijfinanciering van tekorten via een bank lastiger wordt, dan wordt beschikbare bufferruimte belangrijker. Aspecten die een positief effect hebben op de omvang van de bufferruimte:

• bedrijf in balans, met goed op elkaar afgestemde productiemiddelen
• kostenbesparing
• een aanvullend inkomen van buiten het bedrijf
• een geleidelijke groei,

Overeenkomst melkveehouders en KLM

De huidige crisis maakt pijnlijk duidelijk hoe groot het belang is om over bufferruimte te beschikken. Recent werd helder, dat onze nationale trots de KLM, deze bufferruimte niet of nauwelijks heeft. Minister Wopke Hoekstra zegde een bedrag tussen2 en 4 miljard euro aan steun toe, om liquiditeitstekorten bij KLM aan te vullen.

Voor een andere nationale trots, onze toonaangevende melkveehouderijsector, geldt dat op basis van krappe marges, gemiddeld genomen weinig buffercapaciteit aanwezig is. Een verschil met KLM is dat onze bijna 17.000 melkveehouders veelal beschikken over stille reserves, vooral vastgelegd in de grond bij het  bedrijf,  met name veroorzaakt door een waardestijging.Bij een opbrengstprijs voor de melk die afgelopen 20 jaar nauwelijks is veranderd, is de gemiddelde waarde van een hectare landbouwgrond in dezelfde periode ruim drie keer over de kop gegaan. Echter deze waarde zit vast in de grond en is niet benutbaar. Financieringsaanvragen beoordeelt een bank met name op basis van exploitatie en ruimte in de kasstroom om de rente- en aflossingsverplichtingen te kunnen voldoen. De waarde van de grond is hierbij tegenwoordig veel minder relevant.

Wat voor KLM geldt, speelt ook voor veel bedrijven in de horeca, toerisme, de land- en tuinbouw en ook in de melkveehouderij:  er is gemiddeld genomen te weinig bufferruimte aanwezig om tegenvallers op te kunnen vangen. Ter vergelijking: de totale melkproductie in Nederland door alle melkveehouders bij elkaar is rond 14 miljard kg melk op jaarbasis. Een steunbedrag van 2 miljard euro zou een bedrag betekenen van 14 cent per kg melk.

De veel gevolgde route met investeren in fosfaatrechten, stalruimte en grond is kapitaalintensief. Belastingbesparing als motief om een investering door te zetten is niet altijd de beste reden. Het kost liquiditeit en brengt hogere financiële verplichtingen in de toekomst. Een kritische blik op investeringen en bijbehorende lastenverzwaring is op zijn plaats. Ook na investeren moet sprake zijn van een passende kostprijs, als basis voor een kritieke opbrengstprijs, die ruimte laat voor voldoende marge.

Verdienmodel

Zeker voor individuele bedrijven geldt dat een lage buffercapaciteit in goede jaren een alarmsignaal is dat het in slechte tijden mis kan gaan De ontwikkelingen en vaak krappe marges zijn aanleiding om kritisch te zijn over het huidige verdienmodel op melkveebedrijven. In combinatie met waardering voor de sector is een goed verdienmodel ook van belang om de melkveehouderij aantrekkelijk te laten zijn voor jonge potentiële ondernemers.

Kansen en uitdagingen bij nieuwe verdienmodellen in de melkveehouderij zijn er bijvoorbeeld ten aanzien van CO2-reductie, efficiëncy-verbetering bij het winnen van eiwit van eigen land, toepassen van beweiding en het inspelen op andere melkstromen of een combinatie met andere activiteiten.

Een bekende route om bedrijfsmiddelen efficiënter en goedkoper in te zetten is samenwerking met één of meer collega-agrariërs. Het beter benutten van de optie samenwerking biedt nog volop kansen, bijvoorbeeld bij het gebruik van machines en gebruik of ruil van grond.

Omgaan met risico’s

Bij het omgaan met risico’s, kan ervoor worden gekozen om risico’s te accepteren, verminderen, vermijden, spreiden of het overdragen van risico’s. De keuze om risico te spreiden gebeurt bijvoorbeeld bij een ondernemer die heeft gekozen voor een tweede tak. Een optie is om de risico’s te verkleinen van zaken die een grote impact hebben op het bedrijf. Als voorbeeld het beperken van het risico van weersinvloeden, via het afsluiten van een verzekering. In de akkerbouw is deze vorm bekend. Het beperken van prijsrisico’s werkt volgens hetzelfde principe. Kosten kunnen (ineens) sterk stijgen en opbrengsten kunnen dalen. Zo kan het risico van rentestijging worden beperkt via het vastzetten van de rente voor een langjarige periode. Risicobeperking bij het voer kan via termijnmarktcontracten op veevoergrondstoffen of door het vastzetten van de voerprijs via voorkoop. Deze opties gelden ook voor bijvoorbeeld kunstmest en energie.

Het afdekken van de melkprijs voor een stabieler inkomen is ook een optie, maar kost geld. Een bedrijf dat in staat is zelf te reserveren, kan prijsschommelingen zelf goedkoper afdekken. Maar dan moet de bufferruimte er wel zijn. Andere optie is afdekking van de melkprijs op een internationale termijnmarkt. Nadeel van termijncontracten is het benodigde kapitaal. Als de melkprijs stijgt moet geld worden bijgestort. Vraag is of juist de bedrijven waarvoor deze optie nuttig is, de financiële ruimte hebben om bij te storten.